کلیدهای پرورش هوش اخلاقی در کودکان و نوجوانان

در بخشی از کتاب می‌خوانیم:

جامعه امروز با بحرانی آشکار و آزاردهنده مواجه است؛ بحرانی که در ارتباط با ارزشمندترین و عزیزترین چیزی است که داریم، یعنی فرزندمان. خشونت بین همسالان در حال افزایش است. بی‌احترامی نسبت به والدین، آموزگاران و دیگر اولیای امور بیش از پیش دیده می‌شود. بی‌تربیتی، تقلب و دروغ‌گویی گسترده‌تر از گذشته شده است.

ما علاوه برراهکارهای قانونی، راهکارهای آموزشی بی‌شماری را نیز در مقابله با مشکلات فرزندانمان به کار برده‌ایم: آموزگاران مهارتهای عزت‌نفس و حل اختلاف را به کودکان آموخته‌اند و مشاوران نیز مهارتهای اجتماعی و مدیریت خشم را. مدارس تعداد شاگردان هر کلاس را کاهش داده‌اند و استانداردهای تحصیلی را بالا برده‌اند.

اما با وجود تلاشهای پر تب و تابمان، بحران هنوز باقی است، زیرا می‌بینیم فرزندانمان هنوز در رنج هستند. این بدان خاطر است که ما نکته بسیار مهمی را نادیده گرفته‌ایم: بخش اخلاقی زندگی فرزندانمان. در این جهان که معمولاً از نظر اخلاق مسموم است، کودکان از همه بیشتر به قدرت اخلاقی نیاز دارند تا خود را حفظ کنند. اما در این روزهای پردردسر، اگر والدین می‌خواهند به فرزندانشان کمک کنند تا نه تنها اخلاقی فکر کنند، بلکه اخلاقی هم عمل کنند، به بیش از اینها نیاز دارند. تا زمانی که کودکان ندانند چگونه درست عمل کنند، رشد اخلاقی‌شان ناقص خواهد بود. مگر نه اینکه همیشه گفته‌اند معیار حقیقی شخصیت، عمل است و نه فکر و نیت؟

تقویت هوش اخلاقی کودکان بهترین فرصت برای قرار دادن فرزندانمان در مسیر درست است تا آنها بتوانند علاوه بر درست فکر کردن، درست هم عمل کنند.

آیا به همان اندازه که والدین نگران «هوش منطقی» کودکان خود هستند به همان اندازه نسبت به «هوش اخلاقی» آنها حساسیت دارند؟

آیا به همان میزان که از فرزندان خود انتظار دارند تا در «کارنامه آموزشی» خود نمرات بالا ردیف کنند به همان میزان از آنها انتظار دارند که در رفتارها و ارزشهای اخلاقی نیز نمره بالا به دست آورند؟

در حقیقت؛ بسیاری از فرزندان ما بزرگ می‌شوند اما اندکی از آنها بلوغ و پختگی را تجربه می‌کنند؛
بسیاری از فرزندان ما در مدرسه رسمی «دانش‌آموخته» می‌شوند اما اندکی از آنها در مدرسه زندگی «فرهیخته» می‌شوند؛
بسیاری از فرزندان ما «آموزش» می‌بینند اما اندکی از آنها «پرورش» می‌یابند؛

فکری بکارید تا عملی به بار آورید؛ عملی بکارید تا عادتی به بار آورید؛ عادتی بکارید تا شخصیتی به بار آورید؛ شخصیتی بکارید تا سرنوشتی به بار آورید.

جامعه امروز با بحرانی آشکار و آزاردهنده مواجه است؛ بحرانی که در ارتباط با ارزشمندترین و عزیزترین چیزی است که داریم، یعنی فرزندمان. خشونت بین همسالان در حال افزایش است. بی‌احترامی نسبت به والدین، آموزگاران و دیگر اولیای امور بیش از پیش دیده می‌شود. بی‌تربیتی، تقلب و دروغ‌گویی گسترده‌تر از گذشته شده است.

اما با وجود تلاشهای پر تب و تابمان، بحران هنوز باقی است، زیرا می‌بینیم فرزندانمان هنوز در رنج هستند. این بدان خاطر است که ما نکته بسیار مهمی را نادیده گرفته‌ایم: بخش اخلاقی زندگی فرزندانمان.

هوش اخلاقی: بهترین مایه امید برای حفظ زندگی اخلاقی کودکانمان
هوش اخلاقی توان تشخیص درست از نادرست است؛ یعنی داشتن اعتقادات اخلاقی محکم و عمل کردن بر طبق آنها به گونه‌ای که شخص رفتاری درست و محترمانه داشته باشد.

فضای اخلاقی محیط رشد فرزندانمان به دو دلیل برای هوش اخلاقی مسموم است: اول، آن دسته از عوامل اجتماعی که شخصیت اخلاقی را تقویت می‌کنند آهسته آهسته فرو می‌پاشند: نظارت بزرگسالان، الگوهای رفتار اخلاقی، آموزش معنوی یا مذهبی، روابط با معنا با بزرگسالان، مدارس مسئولیت‌پذیر، ارزشهای روشن ملی، پشتیبانی اجتماعی، ثبات و پدری و مادری با کفایت. دوم، کودکانمان به‌طور مداوم در معرض حمله پیامهایی هستند که با ارزشهایی که ما سعی در تحکیمشان داریم، تضاد دارند. هر دو عامل نقش مهمی در سقوط اخلاقی کودکانمان و نیز از دست رفتن معصومیت آنها دارند.

تلویزیون، سینما، بازیهای ویدئویی، ترانه‌های عامه‌پسند و آگهیهای تجارتی، بی‌تردید از جمله بدترین مهاجمان اخلاقی هستند، زیرا آنها بدگمانی، بی‌احترامی، مادّی‌گری، هرزگی و خشونت را با اهمیت جلوه می‌دهند و ترویج می‌کنند. البته فقط رسانه‌های رایج آثار مسموم به جا نمی‌گذارند؛ هر کس یا هر چیزی که برخلاف اعتقادات اخلاقی خانواده شما باشد، تهدیدی بالقوه است، بنابراین همسالان، بزرگسالان دیگر و حتی اخبار شبانه تلویزیون را هم می توانید به این فهرست اضافه کنید.

خوشبختانه هوش اخلاقی اکتسابی است و می‌توانید از هنگامی که کودکتان یکی دو ساله است، آن را در او پرورش دهید.

شما اولین و مهم‌ترین آموزگار اخلاق فرزندتان هستید، کسی بهتر از شما نمی‌تواند الهام‌بخش این نیکخوییهای اصلی و مهم باش

هوش اخلاقی شامل هفت نیکخویی اصلی است - همدلی، وجدان، خویشتن‌داری، احترام، مهربانی، بردباری و انصاف -

۱ . همدلی
عاطفه اخلاقی است که به فرزندتان قدرت درک احساس دیگران را می‌دهد.