پرورش مهارت برقراری ارتباط موثر در کودکان

مهارت ارتباط موثر کودک، به معنی بهبود ارتباطات کودک است. مهارت ارتباط موثر به معنای ابراز احساسات، نیازها، و نقطه نظرهای فردی با گوش دادن فعالانه به مخاطب و ایجاد بیشترین رضایت با کمترین تنش و کشمکش است.

برای تقویت ارتباط موثر، هم افراد بزرگسال و هم کودکان باید به مهارت‌های ارتباطی خاصی مجهز باشند. مهم‌ترین این مهارت‌ها عبارتند از: مهارت‌های گفتاری، نوشتاری، سلام کردن، پیشقدم شدن در گفتگوها، درک احساس شنونده،  همدلی کردن، یافتن نقاط مشترک، پیش‌بینی کردن، کنترل خشم، حرف زدن‌های مثبت با خود، شیوه حل مساله و عذرخواهی.

این توانایی به بچه ها کمک می‏‌کند تا بتواند نظرها، عقاید، خواسته‌ها، نیازها و هیجان‌های خود را ابراز و به هنگام نیاز بتواند از دیگران درخواست کمک و راهنمایی نمایند. مهارت تقاضای کمک و راهنمایی از دیگران، درادامه گام‌های عملی برای برقراری وایجاد ارتباط موثر مطرح می‌شود. کودکان و نوجوانان باید بدانند در شروع هر ارتباط:

1. برداشت اولیه ی خوبی از خودشان ارائه دهند.
2. همیشه ودر هرموقعیتی سروقت در محل مورد نظر حاضر شوند.
3. ظاهری تمیز ومرتب داشته باشند.
4. راحت وآرام باشند.این به آنها اعتماد بنفس می‏دهد.
5. خودشان باشند وازگرفتن ژست هایی مصنوعی که گمان می‏کنند جلوه بهتری از آنها در نزد دیگران ارایه می دهد، اجتناب کنند.
6. لبخند گرم وملایمی برلب داشته باشند. مواظب باشند در این امر زیاده روی نشود چون ممکن است آنها رافریبکار یا سبک جلوه دهد.
7. در ادامه: با بحث های کوتاه ، شروع کنند وسعی نمایید علایق طرف مقابل ونقاط اشتراکتان را بیابند. اینگونه بگویند: به چه تفریحی علاقمندی؟ تعطیلات چطور بود؟
8. هنگام صحبت: تمام توجه شان را به طرف مقابل متمرکز سازند. به اینطرف وآنطرف منحرف نشوند.یاد آور شوید: در هنگام صحبت در رابطه با خودشان نیز باطرف مقابل صحبت کنند و فقط شنونده نباشند. اینطوری طرف مقابل نیز به او توجه واعتماد می‏کند.
   به او بگوئید: در هنگام صحبت نباید پراکنده گویی کنیم و ازاین شاخه به اون شاخه نپریم.
9. به لحن صدای خود دقت کند(خشن ،نرم ،بالا،پایین،تند،آرام ،معمولی).ازشخص مقابل در حدمتعارف تمجیدکند. مثلا :چقدرموهای شمامرتب است/چقدربادقت مطالعه می کنید/پیراهنتان خیلی به شما می آید/چقدر کفش هایتان زیباست/به چه نکته جالبی اشاره کردید.

به این ترتیب کودک و نوجوان شما می داند که در رفتار با دیگران چطور عمل کند.

برقراری ارتباط موثر برای کودکان یک مساله حیاتی است که میزان موفقیت آنها را در زمینه های مختلف تحصیلی اجتماعی و روانشناختی رقم می زند.هرچقدر که والدین محترم،جزییات و مهارتهای ارتباط موثر را برای فرزندانشان آموزش بدهند،سلامت روحی و روانی آنها را تضمین می کنند.

مراحل برقراری ارتباط موثر
مرحله اول: گوش دادن
جهت توفیق در امر گوش دادن، توجه به موارد زیر ضروری است:

•  کودک باید بیاموزد اینکه گوینده کیست، دیدگاه او نسبت به مساله مطرح شده چیست، چه مساله‌ای او را نگران می‌کند، احساساتش چگونه است و چه انتظاری از ما دارد؟
• توانایی در ایجاد هماهنگی لازم بین ارتباط کلامی و غیرکلامی
• توجه به کلیه ژست‌ها و حالات بدنی گوینده
• رعایت نشانه‌های غیرکلامی توجه  شامل (لبخند زدن، تماس چشمی، ژست، انعکاس و حواسپرتی)
• رعایت نشانه‌های کلامی توجه  شامل(تقویت مثبت، به خاطر آوردن، پرسیدن سوال و روشن کردن ابهام و مرور نکته‌ها)

مرحله دوم: صریح و صادق بودن
این گام فرآیندی نامحسوس و خیلی تاثیرگذار است که کودک باید آن را بیاموزد . با آموزش این مرحله کودک یاد میگیرد که چگونه به بیان صریح مقصود و منظور خود بپردازد و از ایجاد حدس و گمان و دور شدن از واقعیت جلوگیری می‌شود.

مرحله سوم: همدلی
برای ایجاد همدلی و در جهت ایجاد اطمینان شخص مقابل از توجه و فهم شما، صحبت طرف مقابل تکرار می‌شود. لزومی ندارد که در این گام در مورد صحبت‌های گوینده تایید یا موافقتی صورت گیرد. برای ایجاد همدلی، قضاوت و نتیجه‌گیری ممنوع است، که این مساله لازم است به کودک آموزش داده شود .

مرحله چهارم: حفظ آرامش و احترام به طرف مقابل
در این مرحله ، باید به کودک آموخت که از ارزیابی و تحمیل نظرات جلوگیری شود و باید در نظر داشت که در تفکرات و احساسات افراد تفاوت‌هایی وجود دارد و نیز احترام به عقاید گوناگون از واجبات است.

مرحله پنجم: مخالفت کردن به شیوه مناسب
در این مرحله بحث و جدل ممنوع است. کودک با استفاده از شیوه خلع سلاح، در سخنان گوینده حقیقتی را پیدا می‌کند؛ حتی اگر با مجموعه سخنان او موافق نیست. سپس، در مقام موافقت یا تایید آن صحبت می‌کند.

مرحله ششم: شناسایی افکار تحریف شده
در این مرحله  شخص باید نسبت به خطاهای حسی و شناختی که امکان دارد دچار آن شود، احاطه داشته باشد. در برقراری ارتباط موثر با کودکان، باید به اصول رابطه انسانی توجه کند: بدین صورت که قانونمند باشد، رفتارهایی ثابت داشته باشد و انعطافی مدبرانه در تنظیم رفتارهای خود به کار بندد.

هدف از این مهارت این است که کودک بتواند پیام خود را به دیگران منتقل کند. اگر کودک بتواند پیام خود را به دیگران تفهیم کند، افکار و ایده‌های کودک به طور موثر منتقل خواهد شد. عدم موفقیت در این مهارت، شکست اهداف فردی یا حرفه‌ای به دنبال خواهد داشت. با استفاده از این توانایی، کودک می‌تواند به صورت کلامی و غیرکلامی خود را مطابق با فرهنگ جامعه عرضه کند.علاوه بر آن، می‌تواند نیازها، خواسته‌ها، ترس‌ها و عقاید خود را بیان کند. همچنین، این توانایی کودک را قادر می‌سازد که به هنگام نیاز، از دیگران درخواست کمک کند.

کتاب اختصاصی فرفره جادویی من - آموزش مهارت‌های کودکان