آموزش مهارت تصمیم گیری به کودکان

تصمیم‌ گیری یکی از مهم‌ترین مهارت‌های انسانی است و فرزند شما برای تبدیل شدن به فردی سالم و بالغ، نیازمند رشد و توسعه‌ی این مهارت ویژه است. تصمیم‌ گیری از آن رو اهمیت زیادی دارد که مسیر درست زندگی را به فرزند شما نشان می‌دهد.
فرهنگ عامه بر این باور است که بزرگ‌ترها باید در مواقع لزوم برای فرزندان تصمیم بگیرند، شاید این طرز تفکر به‌طور مقطعی مفید باشد اما فراموش نکنید که زندگی می‌تواند پر از اتفاقات متفاوتی باشد که ما را مجبور به انتخاب‌هایی مهم می‌کنند. در این میان، آنهایی که از کودکی مهارت تصمیم‌ گیری مناسب را نیاموخته‌اند، طعمه‌ی چرب و نرمی برای تجربیات تلخ زندگی خواهند بود.

همچنان که فرزندتان بزرگ‌تر می‌شود، می‌توانید تصمیم‌ گیری‌های او را گسترش دهید تا به‌مرور زمان مهارت تصمیم‌گیری در او تقویت و برای تصمیمات مهم و سرنوشت‌ساز زندگی آماده شود. درواقع با هر تصمیم‌ گیری به فرزندتان می‌آموزید که تصمیمات خوب و بد را از هم تمیز دهد و عواقب تصمیم خود را به عهده بگیرد. یادتان باشد که این هم یکی از راه‌های نزدیک شدن به فرزندتان است؛ وقتی که بهترین دوست او باشید می‌توانید از تصمیماتش آگاه شوید و به‌موقع از حق مداخله‌ی خود برای جلوگیری از آسیب‌های احتمالی استفاده کنید. فراموش نکنید که مداخله‌ی شما باید بسیار هوشمندانه، دقیق و در زمان درست باشد.
به او یادآوری کنید، سوال کردن و کمک خواستن در مواقع تصمیم‌گیری، اشکالی ندارد. اما در عین حال این خود اوست که باید بر اساس علایق و عقایدش تصمیم بگیرد. ما باید به فرزندان خود آموزش دهیم که چگونه نیاز‌های خود و تصمیم مورد نظرشان را تشخیص دهند. آن‌ها باید قادر باشند تا از میان چند گزینه، معقول‌ترین را انتخاب کنند.
برای مثال، بچه ای که دوستش اسباب بازی او را گرفته، شاید تنها راهی که برای پس گرفتن اسباب بازی به نظرش برسد، این باشد که به او حمله کند و با زدن، اسباب بازی‌اش را پس بگیرد. او به هیچ وجه نمی‌داند که می‌تواند چه انتخاب‌های دیگری داشته باشد. کمک به بچه‌ها در فراگیری و آموزش تصمیم‌گیری و تشخیص انتخاب‌ها به آن‌ها کمک می‌کند تا از اینکه قادرند تصمیمات سالم و درست برای خودشان بگیرند، اطمینان حاصل کنند.

زمانی که کودک بالاخره تصمیم خود را می گیرد و برای بیان آن از سمت اتاقش به سوی شما می آید، اگر مکررا از او ایراد بگیرید و کارهایش را به چشم یک منتقد نگاه کنید، مسلما اعتماد به نفس خود را از دست می دهد و شما نیز از هدف اصلی خود که همان ایجاد اطمینان در تصمیم گیری است، دور خواهید شد.
به نقاط مثبت تصمیم او نگاه کنید، و انگشت خود را فقط بر روی اشکالات و کاستی های قضیه نگذارید. از عباراتی از این دست استفاده کنید:  بذار یک انتخاب دیگه داشته باشیم” یا ” نظرت در مورد یک انتخاب دیگه چیه؟” او را به خاطر تصمیمش تشویق کنید، اما در عین حال زیرکانه او را به سمت انتخاب مجدد رهنمون سازید.

از آنجا که کودکان فاقد تجربه و چشم‌انداز مناسب درباره‌ی موضوعات هستند، معمولا درجا و برمبنای رسیدن فوری به نتیجه و ارضای نیازهای مقطعی تصمیم می‌گیرند. اولین چیزی که باید به آنها بیاموزید این است که قبل از پریدن، لحظه‌ای توقف کنند. کودکان شما تنها با چند ثانیه تردید، قادرند تا از اخذ تصمیمات بد جلوگیری کنند. البته ناگفته نماند که توقف پیش از پرش در کودکان به تفکر نیاز دارد که چنین چیزی در نهاد کودک وجود ندارد.

معمولا به کودکانی که خود را درگیر تصمیم گیری می نمایند، برچسب ایرادگیر می زنیم و تصور می کنیم که نگهداری از این کودکان به این دلیل که فقط به دنبال جلب توجه بزرگترها هستند، اندکی مشکل به نظر می رسد.
مادر و پدرها باید کمی نگران فرزندانی باشند که حتی توانایی ندارند غذای مورد علاقه شان را انتخاب کنند و یا نمی دانند در کدام قسمت از ماشین بنشینند. بعضی از کودکان هستند که حتی نمی دانند باید با کدام مداد بنویسند و چه کتابی را بخوانند.
بسیاری از جوانان و حتی بزرگسالان در نحوه چیدمان مبلمان اتاق نشیمن با مشکل مواجه هستند، برای خرید یک دست لباس ساعت ها و چه بسا روزها وقت صرف می کنند و در آخر هم به هیچ نتیجه ای نمی رسند. این در حالیست که سایرین تصمیمات مهمی را در مورد زندگی جوامع بشری اتخاذ می کنند. معمولا افرادی که به عدم توانایی در تصمیم گیری دچار هستند تا سنین بزرگسالی متوجه این معضل نمی شوند و تصور می کنند که فقط توانایی رسیدن به آرزوهایشان را ندارند.

با فراهم آوردن راهنمایی های آموزنده، حق انتخاب های سازنده و شرایط منطقی شما می توانید قدرت تصمیم گیری در فرزندان خود را افزایش دهید. با شروع کردن انتخاب هایی نظیر غذای مورد علاقه برای صبحانه و یا لباس مورد علاقه برای رفتن به مدرسه، کودک شما کم کم با مقوله تصمیم گیری آشنا می گردد و رفته رفته با آن اخت میگردد. پیشنهاد کردن چند غذا، لباس و یا کتاب مختلف کودک را هدفمند می سازد و از رویارویی با چند گزینه مختلف احساس سردرگمی نمی کند.
شاید هل دادن کودکان به سمت تصمیم گیری اندکی دشوار به نظر رسد، اما باید سعی کنید که آنها را وادار به این کار کنید. چند لباس مختلف را پیش روی او قرار دهید و سپس سعی کنید که او را ناخودگاه به تصمیم گیری وادارید. او می تواند هر کدام از لباس ها را که نمی پسندد به ترتیب از دور خارج کند تا به هدف موردنظر دست پیدا کند، و یا می تواند ویژگی های لباس مورد علاقه اش را مطرح کند تا از این طریق سریعتر به نتیجه پایانی نزدیک شود.
اگر کودک شما تصمیم خطرناک و مخربی را گرفت او را محدود نکنید. اجازه دهید با عواقب احتمالی آن روبرو شود. اگر تصمیم گرفت که به دلیل سیر شدن بقیه غذایش را نخورد پس بنابراین جایی برای دسر هم نخواهد داشت. اگر لباس مورد علاقه برادرش را بر تن می کند، باید خودش آنرا بشوید و از این بابت از برادرش عذر خواهی هم بکند.

درحقیقت انجام کارهای اشتباه، بخشی از وظایف کودکان شماست. تصمیمات بد لازمه‌ی رسیدن به بلوغ هستند. اما مشکل آنجا دامن‌گیرمان می‌شود که این تصمیمات اشتباه همچنان ادامه پیدا کنند، زمانی که والدین یک کودک اجازه ندهند تا او مسئولیت تصمیمات اشتباه خود را به عهده بگیرد، درواقع به جای نجات او باعث می‌شوند تا کودک بیشتر دچار مشکل شود. تا زمانی‌ که کودک یاد نگیرد که مسئولیت تصمیمات غلط خود را بپذیرد، همواره بدون ترس از عواقب انتخاب‌های خود، به انجام کارهای اشتباه ادامه خواهد داد.
در صورتی که کودک بتواند در مواردی که ضرری برای او ندارد، تصمیم‌گیری را تمرین کند سریع‌تر و شادمانه‌تر چگونه تصمیم گرفتن را یاد می‌گیرد. بطور مثال، اگر دو جور شیرینی یا شکلات داشته باشید، این سوال که “کدام یک را می‌خواهی اول بخوری؟ ” می‌تواند سوال مناسبی باشد. زیرا با این سوال، او می‌تواند بدون نگرانی درباره از دست دادن شکلات دیگر درباره سوال فکر کند.

یکی از مهمترین نکات در هنگام تصمیم گیری دارا بودن اعتماد به نفس بالا است. اگر فرزند شما به توانایی هایش در مورد کاری که انجام می دهد، اطمینان نداشته باشد، هیچ گاه قادر نخواهد بود که به منظور تصمیم گیری مسائل مختلف را مو شکافی کند.

شما می‌توانید درطول روند تصمیم‌ گیری فرزندتان، با کودک‌تان همکاری کنید تا نکات کلیدی مربوط به تصمیمش را شناسایی کند و گام‌های متفکرانه‌ای در زمینه‌ی موضوع موردنظرش بردارد. بعد از اینکه فرزندتان تصمیمش را گرفت، می‌توانید به او کمک کنید تا آن را عملی کند و یاد بگیرد که درصورت بد شدن نتیجه‌ی تصمیم، چرایی آن را درک و از آن کسب تجربه کند.
یکی از بخش‌های آموزش کودکان برای اخذ تصمیمات خوب، اجازه دادن به آنها برای اخذ تصمیمات ضعیف است. چرا که تصمیمات بد درصورت کنترل صحیح، ابزار قدرتمندی برای تبدیل شدن فرزند شما به یک تصمیم‌ گیرنده‌ی خوب خواهند بود. بله! واقعیت این است که باید اجازه بدهید تا فرزندتان خودش پاسخگوی عواقب متناسب با تصمیمات خود باشد. کودک باید کشف کند که توانایی اخذ چه تصمیماتی را دارد، درک کند که چرا یک تصمیم مشخص اشتباه است و مطمئن شود که «متوجه اشتباه شده است» و دوباره همان اشتباه را در آینده تکرار نخواهد کرد.

بگذارید تصمیماتی گرفته شود و اشتباهاتی رخ دهد، اما در کنار کودکتان حضور داشته باشید تا در فهم نتایج تصمیمش او را حمایت نمایید. نقاط ضعف و قدرت هر انتخاب را بررسی کنید. نباید تصمیم‌گیری‌های کودک را محدود کنید. مثلا فقط در مورد غذا، یا اسباب بازی، یا لباس. بلکه تا جایی که می‌توانید گزینه‌ها را افزایش دهید.
با این کار در واقع اعتماد به نفس و حس کنجکاوی را در کودک ارتقا می‌دهید. همچنین به آن‌ها فرصت دهید تا پیامدها و عواقب طبیعی تصمیم‌شان را تجربه کنند. این امر می‌تواند یک استراتژی تربیتی موثر باشد، که مهارت تصمیم گیری و حل مسئله را به آن‌ها می‌آموزد. به هر جهت مهم است که هیچ جای نگرانی به لحاظ امنیت و سلامتی برای فرزندتان وجود نداشته باشد.
همواره با دقت نظر به تصمیم کودک گوش دهید. روی انتخاب‌هایش تامل داشته باشید. بگذارید او نیز حس کند که نظرات و تصمیماتش برای شما اهمیت دارد. به این ترتیب شما قدرت تصمیم‌گیری کودک را در اعتماد به نفس او ادغام می‌کنید و نهالی از توانایی اتخاذ تصمیم درست، در وجود او می‌نشانید که در بزرگسالی درختی تناور شده و از آن میوه‌های تصمیمات درست، هوشمندانه و دقیق به بار می‌آید.

کتاب اختصاصی فرفره جادویی من - آموزش مهارت‌های کودکان